میزگرد عملکرد جمهوری اسلامی در تحول علوم انسانی

حسام الدین خلعتبری در پاسخ به این سوال که عملکرد جمهوری اسلامی در تحول علوم انسانی را چگونه ارزیابی می‌کنید اظهار داشت: چگونگی عملکرد جمهوری اسلامی تاکنون دارای دو بعد است؛ اینکه در تحول علوم، جامعه بر اساس مبانی تحولی شکل بگیرد نیازمند زمان است.

وی افزود: تاریخ، پیشینه علمی این بحث را به جناب ابوالأعلی مودودی از علمای پاکستان نسبت می‌دهد که در سال ۱۹۳۰ دغدغه اسلامی شدن علوم و دانشگاه‌ها را در سر می‌پروراند و زمینه تأسیس دانشگاه اسلامی را فراهم کرد. البته این دغدغه در مرحله ابتدایی تحول بود اما وقتی دیدند که دانش‌آموزان با انتخاب رشته تجربی و علوم اجتماعی در دانشگاه گرایش‌های الحادی پیدا می‌کنند، به فکر اسلامی کردن دانشگاه‌ها افتادند. درباره اینکه این جریان چگونه باشد؟ اتفاق خاصی نیفتاده است.

خلعتبری با تأکید بر اینکه بحث اسلامی شدن صرفاً به جهان اسلام بر نمی‌گردد، افزود: برای مثال، برخی در غرب بحث سیاست دینی را مطرح می‌کنند. بعد از پیروزی انقلاب، اندیشمندان در این زمینه ورود کردند و عده‌ای در ستاد انقلاب فرهنگی بحث علم دینی و اسلامی شدن دانشگاه‌ها را مطرح کردند و موجب تأسیس پژوهشگاه همکاری حوزه و دانشگاه شدند و حتی بعدها عده‌ای مقابل آن مقاومت می‌کردند.

وی ادامه داد: در زمینه تحول، ما نیازمند انقلابی هستیم و وقتی بحث از انقلاب فرهنگی می‌شود منظور این است که تحولات بنیادینی در حوزه مباحث علوم انسانی، تحقق پیدا کند.

خلعتبری افزود: بحث روش اسلامی‌سازی و علم دینی روشن نبود و کسانی که در تحول علوم انسانی تدریس‌هایی داشتند گمان می‌کردند با طرح این مباحث، آموخته‌های آنان باید به کناری ریخته شود و این ترس‌ها یکی از موانع این هدف بود. علاوه‌بر آن گرایش‌هایی در سطح جامعه و حکمرانی جامعه مطرح می‌شد. همچنین میزان سرمایه‌گذاری در این زمینه کم بود. غربی‌ها علوم خود را براساس زیست‌بوم خود نوشتند و چندین سال زمان برد.

وی در ادامه گفت: باید این نکته را مدنظر داشت که تغییر مبنای انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی به این راحتی‌ها نیست و نیاز به یک اراده‌سازی در عرصه‌های علمی دارد.

خلعتبری افزود: یکی از عواقب تدریس علوم غربی در دانشگاه‌ها این است که دانش آموز، پس از انتخاب رشته تجربی یا علوم اجتماعی در دانشگاه، دچار تغییراتی می‌شود که این تغییرات براساس مبانی لیبرالیستی غرب است. هر چند نتیجه‌ها و مقاصد را بیان می‌کنند اما این نتایج مبتنی بر مبانی هست که دانشجو به آن رسیده و گمان می‌کند که مبانی درستی است. باید زمان طولانی بگذرد تا مسیر تحول پیش برود.